|
موغان - گئرمی ، فولکلور دوشرگهسی فولکلور، خالق یارادیجیلیغی، کولتور، میتولوژی، مدنیت (عکس: اسماعیل شهباززاده)
| ||
|
علی محمد خلفی زنگیر آرقو دیلی آرقو، بللی بیر قسمین، گئنللیکله ده بللی بیر ایش(شغل)دن اولان کیشیلرین اؤز آرالاریندا یارادیب دانیشدیقلاری، بو سببله اورتاق دیلی دانیشان باشقا اینسانلارین آنلایابیلمهدیگی اؤزل دیله آرقو (آلمانجا: Argot ، gaunesprache ؛ فرانسیزجا: argot ؛ اینگیلیسجه: slang) آدی وئریلیر. قورولوش باخیمیندان ایچیندن چیخدیغی اورتاق دیلدن فرقلی اولمایان آرقو دا، هر دیل کیمی، آردیجیل اولاراق دییشیر، گلیشیر. کیمی کلمهلری اؤلور، اجتماعی گلیشمهلره گؤره یئنی کلمهلر قازانیر. آرقو اصطلاحی اسکیدن، داها چوخ پیس/کوبود دیل قارشیلیغی اولاراق کولهان بیی [باشی بوش]، آیاق طبقه آغزی اوچون ایشلهنیلیردی. بو معنانی بؤیوک اؤلچوده دییشدیرمیشدیر. بوگون، کولهان بیی، اوغرو، دنیزچی،سوروجو آرقوسو یانیندا اسناف، سنتچی آرقولار دا اورتایا چیخمیشدیر. آرقو کلمهلر، اورتاق دیلین یا دا بیر اؤزگه دیلین کلمهلرینه اؤزل معنالار یوکلهیهرک، اؤزگه دیلدن آلینان بعضی کلمهلرین قورولوشونو عمداً پوزاراق الده ائدیلیر. آرقو، سانیلدیغینین ترسینه، آنلام دییشیمینین گوجلو اولدوغو، درین آنلاملی، ائتکیلی بیر دیلدیر. او قدر کی، آرقو کلمهلر، اؤبک(دسته، توده)لر، گئدهرک اورتاق دیلین سؤز وارلیغینا دا گیریب، میللت آراسی استفاده اولونور. مثلاً، دومن (حیله، دولاب)، دومن یاپماق، یئلکنلری سویا ائندیرمک، دیکینه تراش (یالانلارلا دولو گوهزهلیک)، پالاورا (اویدورما سؤز یا دا خبر؛ اوزون و بوش دانیشما)، اوموزلاماق (آلیب گؤتورمک)، یووارلاماق (بیر شئی یئمک)، بوشلاماق (وازگئچمک، پئشینی بوراخماق)، قیرماق (اوخولدان قاچماق)، اینک (چوخ چالیشقان اولماق) کیمی کلمه و اؤبکلر آرقودان تورکیه تورکجهسینه کئچمیشدیر. گئرمینین دوغوسوندا یئرلهشن "خان بیلاغی" آدلانان بیر کندین، بیر چاغلار اردبیلین اطرافیندا اولان "تورپاقلی" کندینده یاشایان آداملاری، "تورپاقلی دیلی" آدلانان بیر دیل بیلیب و لازیم اولان یئرلرده اونو استفاده ائدیرلر. بو آداملارین نه دانیشدیقلارینی بیر کیمسه آنلاماسینی ایستهمهینده، بو دیلده دانیشیرلار. بو دیلی زرگرلر و قاراچیلار دا بیلیرلر. یاغوب بالایی دئییر: ائله بیل بیر آبیرلی قوناغیمیز گلیب ایستهییرم آروادا دئیم کی، بو قوناغا یاخشی سایقی گؤستهرک، قوی گئدسین بیزی یاخشی دئسین؛ (بو قازی آز دولانیب بیزیم پایلامیزا، شوققار قاغنیدان میل ائله هاناستاسی گئدسین ائولرینده بیزی شوققار تووسون.) چئلاللیق: یاوالیق لومبارد: توفنگ قازی: کیشی/ شخص قایناق: بالایی یاغوب – گئرمینین خانبیلاغی کندی ساکینی- 73یاشیندا- قیش2011 [ پنجشنبه نوزدهم مرداد ۱۳۹۱ ] [ 19:49 ] [ آیدین (علی محمد) خلفی زنگیر ]
علی محمد خلفی زنگیر گئرمی و اطرافدا ایشلهنن قوشا کلمهلر دیلیمیزده اولان قوشا کلمهلر دستوری باخیمدان مرکّب کلمهلر سیراسیندا اولور. بو کلمهلرین چوخونا قاریشان کلمهنین بللی آنلامی وار، آنلامسیز دئییل. اما اونلارین چوخلارینی آیریدا، گوندهلیک دانیشیغیمیزدا ایشلتمیریک. مثال اوچون: بعضی یئرلرده بیرینین آغلی جایاندا دئییرلر «گؤرهسن کیم دعا-پیتیگ ائلهییب دا!» دعانین نه اولدوغونو دئینلر هامیسی بیلیر. اما اونونلا ایشلهنن «پیتیک: یازی-کیتاب»ی یا هئچ بیلن اولمور یا چوخ آز اولور. بئله-بئله چیلخا و کؤکنلی تورکجه کلمهلریمیزی بو قوشا کلمهلردن تاپیب گونده ایشلتدیگیمیز گلمه کلمهلرین یئرینه سالا بیلهریک.
*آج-سوسوز *آج-یالاواج *آچوغ-ساچوغ *آد-سان *آددو-ساننو *آف-کوف *آغ-آشکارا *آغاج-اوغاج ... یازینین آردی [ دوشنبه شانزدهم مرداد ۱۳۹۱ ] [ 15:47 ] [ آیدین (علی محمد) خلفی زنگیر ]
نیت داشی گئرمینین گونئیینده تولون کندیندن آشاغا آرمار مشدلییه قالمیش چایین ایچینده قایانین دؤشونده ال ایله قازیلمیش کیمی گؤرونن بیر بالاجا کؤهول وار. ائل آراسیندا بورایا "نیت داشی" دئییلیر. نیت ائدن کیمسه اورهگینده توتدوغوغو نیّتین یئرینه یئتیب-یئتمهمهسینه گؤره بیر داش گؤتوروب کؤهوله دوغرو آتیر. آتدیغی داش کؤهوله دوشوب قالارسا نیّتی یئرینه یئتهجک، یوخسا اولمییاجاق. اؤز زامانیندا بو داشا و بو ایشه اینانانلار چوخ اولوب. ایندی ده اینانانلار واردیر. بو داشین بیری ده اَهرین "کنج اووا" کندینده واردیر.
یازینین آردی [ دوشنبه نهم مرداد ۱۳۹۱ ] [ 12:39 ] [ آیدین (علی محمد) خلفی زنگیر ]
تورکه داوا (طب سنتی) ددهقورقود کیتابیندا، دیرسهخان قوللوقچوسونون حیلهسی ایله اوغلو بوغاجخانی اوخلا ووروب ییخاندا، "اوغلان آندا ییقیلدیقدا، بوز آتلو خیزیر اوغلانا حاضر اولدی. اوچ قاتلا یاراسین الیله سیغادی، - سانا بو یارادان قورقما اوغلان، اؤلوم یوقدیر. تاغ چیچگی، آنا سودی ایله سنین یارانا ملهمدیر، - دئدی، غاییب اولدی."(1.س.39) بو ملهمه میفیک باخیشلا باخیلسا بئله، تورکهداوانین ان اسکی چاغلاردان بیزیم میللتین آراسیندا وار اولدوغونون ثبوتودور. تجروبه یولو ایله طبیعتین هر سیررینی آچماغا چالیشان آتا-بابالاریمیز، اینسانا عارض اولان دردلرین ده درمانینی ائله طبیعتده آرامیشدیر. اونلارین اؤیرندییی درمانلار و ملهملر یئنی طبابت گلینجهیه قدر گوجلو صورت ده ایشلنیردی. اونا باخمایاراق سون زامانلار صونعی داوالارین عارضهلریندن یاخا قورتارماق ایستهین اینسانلار یئنیدن تورکهداوا یا "طب سنتی"یه قاییتمیشلار. گئرمی اطرافیندا اولان بیر نئچه تورکهداوانی نمونه اولاراق گتیریریک؛ ایت قاپماق: بیرینی ایت قاپاندا ایت یییهسیندن چئینهمه آلیرلار، و اونو یارانین اوستونه باغلاییرلار. (چئینمه: ساری یاغلا تندیر چؤرهیینی ایت یییهسی چئینهییب وئریر.) بیر گوندن سونرا اونو گؤتوروب اونون یئرینه قیر یا قیر-ساققیز قویوب باغلاییرلار. یارا یاخشیلاشینجا او صورتده قالیر. قیر یارانین چیرک(ایرین)ین چکیب چؤله وئریر. یارا یاخشیلاشاندا قیر دا قوپوب دوشور. یازینین آردی [ سه شنبه سوم مرداد ۱۳۹۱ ] [ 2:21 ] [ آیدین (علی محمد) خلفی زنگیر ]
|
وئبلاغا گؤره  بو وئبلاق موغان بؤلگهسینده اولان کند و شهرلرله ایلگیلی فولکلور، میتولوژی و مدنیّت حاقدا آراشدیرما آپاریر. بو قوللوقدا باشاری قازانماق بیلیملی و ماراقلی اینسانلارین یاردیمی اولمادان چوخ چتیندیر. اونا گؤره یاردیم دیلهمکدن ده گئری قالمیریق. یازیلان فولکلور نمونهلری، اینانجلار، میتولوژیک دوشونجه آچیقلامالاری و.س ایله اوغراشماق هئچ ده بوتون بونلارا اینانماق معناسینا گلیب چیخمیر. اجدادیمیزین دوشونجه و یاشام طرزینی اؤزونده ساخلایان و اوزون مودّت عرضینده نئچه نسلین تصوّر و دوشونجهسیندن سوزولوب گلن بو ماتریاللار، اینانماغا یوخ مطالعه ائدیب اؤیرنمک و درس آلماق اوچون اؤنملیدیر. بوتون بونلاری یئر آلتیندا اولان آرخئولوژی اشیالاری کیمی مطالعه ائدیب بیر میلّتین کولتور، مدنیّت، یاشام طرزی و معنویاتینی اؤیرنمک اولار. آرخئولوژی اشیالارینی اوغرولار چالدیغی کیمی، بو ماتریاللاری داشییان یاشلیلاریمیزی دا اَجَل ووردوقجا، گونو-گوندن بو حاقدا مطالعه اوچون گئرچک قایناق آزالیر. اون اوچون معنوی ثروتیمیزین قایغیسینا قالان هر کیمسه گئج اولمادان ایشه باشلامالیدیر. | |
| [ طراحی : ایران اسکین ] [ Weblog Themes By : iran skin ] | ||
