قالب پرشین بلاگ

علی محمد خلفی زنگیر

گئرمی شهری

اویون‌لار

ایل‌لر بویو خالقی اَیلن‌دیرن و آرا-سیرا اَیلندیردیگی اینسان‌لارا یاشامین چئشیدلی یؤنتم‌لرینی اؤیره‌دن و بعضاً گیزلی و اوستو اؤرتولو مئساژ بوراخان "اویون‌لار" اونودولماقدا اولسادا، آزدان- چوخ‌دان ایندی ده اوینانیلیر.

بو اویون‌لارین بیر سیراسی صرف ایلنجه اوچون اولور آما بیر سیراسیندا گیزلی قالمیش اجتماعی ایداره یؤنتم‌لری دقتی چکیر، بیر سیراسی اویونو اوینایان اینسان‌لاری فیزیکی و ذهنی باخیم‌دان برک‌دن-بوش‌دان چیخارا‌راق حقیقی یاشام اوچون گلیشدیریر.

اویون‌لاردا بیر خالقین حیات یولونو، کیم‌لیگینی، دونیا گؤروشونو و.س. گؤرمک اولار. بیر سؤزله دئسک اویون‌لار بیر قاب اولا‌راق بیر میللتین کولتورونو داشیماقدا‌دیرلار.

سؤزسوز کی،  "اویون" اجتماعی و توپلومسال یاشامین محصولودور. دئمک اولار  کی، ایندی بیزه گلیب چاتمیش فولکلور و مادی-معنوی مدنیتین محصول‌لاری کیمی، اویون‌لاردا صرف ایندیکی هدف اوچون یارانمامیش‌دیر. ایلکین بشرین الی ایله یارانان ساخسی قاب-قاجاق‌لار ایندی اینجه‌صنعت ساحه‌سینده ال ایشلری آدلانسا دا او چاغ‌لارین آنجاق گونده‌لیک احتیاج‌لارینی اؤده‌ییردی، اما ایندی اونلارا بیر اینجه‌صنعت محصولو کیمی باخیلیر. اویونا گؤره ده بئله دوشونمک اولار، اسکی چاغ‌لاردا چئشیدلی آیین و اینانج حرکت‌لری اولا‌راق اویغولانان بو اویون‌لار ایندی بیزده صرف ایلنجه اوچون ایشلنه ده بیلر.

اویون سؤزونون چوخ آنلامی وار، هانکی‌سینی نظرده توتدوغوموزو بللن‌دیرمک اوچون اویون سؤزونون کؤکونو و آنلام‌لارینی گؤزدن کئچیرمه‌یی لازیم بیلیریک.

"بو کلمه‌نین کؤکه‌نینده دین و بوگو کیمی ریتوال اؤزل‌لیک‌لر داشیدیغی، تئرمین اولا‌راق تورکجه بیر سؤزجوک اولدوغونو و قوللانیمی‌نین چوخ اسکی زامان‌لارا دایاندیغینی گؤرمک‌ده‌ییک. "اویون" قاورامی و "اویناماق" فعلی تورک لهجه‌لری آراسیندا قوللانیلماقدا‌دیر. آذربایجان تورکجه‌سینده "اویناماق"، باشقورد تورکجه‌سینده "اویناو"، قازاق تورکجه‌سینده "اویناو"، قیرقیز تورکجه‌سینده "اوینه"، اؤزبک تورکجه‌سینده "اوینمک" شکیلینده گؤرولمکده‌دیر. اویونون "تمثیل" آنلامی ایسه: آذربایجان تورکجه‌سینده "تاماشا"، باشقورد تورکجه‌سینده "اویین"، قازاق تورکجه‌سینده "اویین"، قیرقیز تورکجه‌سینده "تئاتر اویونو"، اؤزبک تورکجه‌سینده "ایسپئکتاکل"، شکیلینده وئریلمکده‌دیر. اویونون "حیله" آنلامی ایسه: آذربایجان تورکجه‌سینده "اویون"، باشقورد تورکجه‌سینده "آلداو"، قازاق تورکجه‌سینده "کوولیک، آلداو"، قیرقیز تورکجه‌سینده "آلدؤ"، اؤزبک تورکجه‌سینده "آلداو، هیلؤ"، کلمه‌لریله ایفاده ائدیلمک‌ده‌دیر.

بو کلمه‌نین گونوموزده "تمثیل" و "یاریش" آنلامیندا قوللانیمی قاشغارلی ماحمودون دیوانی لوغات-ایت تورک آدلی اثری‌نین یازیلدیغی تاریخه قدر گئری گئتمک‌ده‌دیر. سؤزلوک‌ده: "بودهوشمک" و "اویون" سؤزجوک‌لری‌نین، "اویون اویناماق"، "یاریشماق" و "دانس‌دا یاریشماق" کیمی آنلام‌لاردا قوللانیمینا اؤرنک‌لرله یئر وئریلمیش‌دیر. آنجاق "بودهیک"، "بودیک"، "بودهوشمک" سؤزجوک‌لری داشیدیق‌لاری آنلام‌لار، زامان ایچینده "اویون" و "یاریش" کلمه‌لرینه بوراخیلمیش‌دیر.(2)

بؤیوک تورکجه سؤزلوگونده اویونو بئله آنلا‌دیر:

* واخت گئچیرمه‌یه یارایان، بل‌لی قورال‌لاری اولان اَیلنجه.

* قومار.

* شاشقین‌لیق اویاندیریجی هونر.

* تیاترو و یا سینئمادا صنعت‌چی‌نین رولونو یوروملاما بیچیمی.

* موزیک ائشلیگینده یاپیلان حرکت‌لرین بوتونو.

* صحنه و یا میکروفوندا اویناماق اوچون حاضیرلانمیش اثر، تمثیل، پیئس.

* بدنجه و قافاجا یئته‌نک‌لری گلیش‌دیرمک آماجییلا یاپیلان، چئویک‌لییه دایانان هر تورلو یاریشما.

* حیله، دوزن، دسیسه، ائنتریکا.

* (گورَش‌ده) خصمینی یئنمک اوچون یاپیلان تورلو بیچیم‌لرده شاشیردیجی حرکت.

* (تئنیس‌ده) طرف‌لردن بیری‌نین دؤرد سایی قازانماسییلا الده ائدیلن سونوج.

آذربایجان دیلی‌نین ایضاحلی لوغتینده اویون بئله آنلادیلیر:

* اَیلنمک و واخت کئچیرمک اوچون بیر نئچه آدام (اساساً اوشاق) آراسیندا ایجرا اولونان مختلف نؤو‌لو ایلنجه، مشغله.

* معین قایدا، اصول و شرط‌لرله ایجرا ائدیلن ایدمان مشغله‌سی، ایدمان نؤوو.

* رقص

* حوققا، کلک، فند، فیریلداق، حیله.

* معین رولو اویناما، ایفا ائله‌مه.

هر ایکی سؤزلوگون وئردیگی آچیقلامالارین بیرینجی وئریلن آچیقلاماسی بیز دئمک ایسته‌دیگیمیز "اویون"و شرح ائدیر. اما بو اویون‌لارین بعضی‌سینده اَیلنجه‌دن باشقا آیری-آیری فایدا‌لار دا واردیر کی، اویون‌لارین شرحینده اونلارا توخوندوغوموز اوچون بورادا دئمک‌دن  چکینیریک.

بو اویون‌لارین هامی‌سیندا اولان اورتاق نقطه "قازانماق"دیر. اینسانین حیاتی یاریش‌دان عبارت‌دیر. اما حیات‌دا اولان یاشامین آشاما‌لاری دَیَرینه باخا‌راق بیر-بیرین‌دن فرق‌له‌نیر. اینسان هر یاریشی –دوغرو یا اویون- قازاناندا پسیخولوژی باخیم‌دان بوشالا‌راق کؤن‌لو خوش اولور. بئله‌لیکله اویونو قازانان اویون‌چو سئوینه‌رک اؤزونو یوخاریدا حس ائدیر.

سونراکی پست‌لاردا اویون‌لارین بیر-بیر شرحی یازیلاجاق.

علی محمد خلفی زنگیر

گئرمی شهری

تاپماجا‌لار (تاپ- تاپباجه‌لر)

آزربایجانین آیری بؤلگه‌لری کیمی، تاپماجا‌لار موغانین شیفاهی خالق ادبیاتی‌نین بیر پارچاسی ساییلیر. پاییزین اوزون گئجه‌لرینده، قوجا بابانین ناغیل‌لاری بیتیب، حیات باغچاسی‌نین نازلی و سئویم‌لی گول‌لری قوجا آنانین نازلاما و لایلاسی ایله یوخویا گئدن چاغ‌لار، قیشین سویوق گئجه‌لرینده، سازاغین اؤز ایسته‌دیگی غملی هاوا‌لارینی چالان چاغ‌لار، آتا بابا‌لاریمیزین حئکمت‌لی و درین آنلام‌لی سؤزلری ایله یاناشی تاپماجا‌لار دا دئییلیر؛

-حاجی‌لر حاجه گئدر، عهد ائلر گئجه گئدر، بی یومورتدانون ایچینده، اللی‌مین جوجه گئدر.

-گلئی‌دیم بَت‌دن، های ویردی کت‌دن، اوووردی سوموی‌دن، ساققا‌لی اَت‌دن.

-دایه‌نیب‌دو دایاغ‌سیز، بویه‌نیب‌دو بویاغ‌سیز.

تیکینتی‌لر و یاشاییش یئرلری

آلاچیق: کؤچری عایله‌‌لرین اؤزلری ایله داشیدیغی اؤزل فورماسی اولان ائولرینه آلاچیق دئییلیر. کؤچری‌لر سورک‌لی داشیندیق‌لاری اوچون تئز-تئز سؤکوب-قورا بیلدیک‌لری بیر ائوه احتیاج‌لاری وار. آلاچیق دا تام بو ایش اوچون یاراییر.

اوبا: کؤچری‌لرین بیرگه تیکلیشدیگی یئره اوبا دئییلیر.

ائو: اینسانین دایمی یاشاییش اوچون تیکدیگی یئرینه ائو دئییلیر. کندلرده تیکیلن ائولرین تورلو فورما‌لاری اولسادا گئنل‌لیکله ایکی گؤز بیر دهلیز فورماسیندا اولور. سون زامان‌لاردا آلت-اوست تیکیلیر، آلتی تووله اوستو ائو اولور. ائوه دام دا دئییلیر.

بالیق‌بئلی: دامین اوستونو عینی بالیق بئلی کیمی ائدردیلر. بئله ائولرین اوستونه کولش دؤشردیلر.

پیلله: ائولر ایکی‌قات تیکیلدیگینده اوست قاتا چیخماق‌دان اؤتورو دوزه‌لن اؤزل تیکینتی‌دیر.

تؤوله: مال-قارا و آت-قاتیر ساخلاماق‌دان اؤتورو تیکیلن تیکینتی‌دیر. ائو کیمی اولور اما اونون یئرینه داش دؤشنیر بیرده کی، آخورو اولور.

تؤوله‌باشی:

تنَوی: دهلیز کیمی بیر یئردیر. اما دهلیزدن بؤیوک و گؤزدن بالاجا اولور و گؤزلرین اونا قاپی‌سی اولمور بلکه اونون قاپی‌سی ائیوانا یا آیریدا چؤله چیخیر. بئله یئره بعضاً موتفاخ یا میتباخ دا دئییلیر.

چپَر: گئنل‌لیکله باغ‌لارین و باخچا‌لارین دؤوره‌سینه آغاج‌دان و داش‌دان چکیلن مانعه دئییلیر. اما بعضاً خارمانا و بو کیمی باشقا یئرلره ده چپر چکیلیر.

دؤرت دیرک‌لی:

دهلیز: ائوین گؤزلرینه گیرمه‌دن اونجه، اونلاردان بالاجا اولان بیر یئره گیریلیر کی، گؤزلرین قاپی‌سی اورا آچیلیر.

سامان‌لیق: یایدا بیچیلن تاخیل‌لارین سامانینی قیشدا حیوان بئجرمک‌دن اؤتورو ییغیلاجاغی یئره سامان‌لیق دئییلیر. سامانلیغین اوباش-بوباش دیوارلارینین اورتاسینی دیک ائدیب اونلارین اوستونه سون دئییلن اوزون بیر آغاج آتیلیر. سون‌دن یان دیوارلارا پایا آدلانان آغاج‌لار دؤشنیر. پایا‌لاراین اوستونه مالات آدلانان بالاجا آغاج‌لار دؤشندیک‌دن سونرا سامانلیغین اوستونون کولشی دؤشنیر.

قهل: دؤوره‌سی دیوارلا هؤرولن قویون ساخ‌لانان یئره قهل دئییلیر.

کالاوا: کالووون دیوارلاری یئره بیراز قالانا قدر اوچاندا کالاوا دئییلیر. دئمه‌لی کالاوادا دیوارین قالینتی‌لاری گؤرونور اما هوندور اولمور.

کالوو: تیکینتی‌نین اوستو اوچان‌دان سونرا، آیاقدا قالان تاوان‌سیز دیوارلارا کالوو دئییلیر.

کوز: تؤوله‌دن بالاجا و لؤل‌دن بؤیوک اولور. بو تیکینتی اؤزل‌لیکله قوزو سالماق اوچون تیکیلیر.

کور: سامان ییغماق اوچون کولش‌دن قورولان بیر قورما‌دیر. دایره بیچیمده بیر ردیف کولش چینله‌ییب ایچینه سامان وئریرلر. بو شکیلده قوروب هوندورلشدیریب باشینی بیتیریر‌لر.

کورونج: بو تیکینتی بوتونلوکله تاختا‌دان دوزه‌لیر. تک اوتاق‌لی ائو فورماسیندا اولور اما اوستونو کولشله شیروانی صورتده اؤرتورلر. بو تیکینتی تاخیل ساخلاماق اوچون دوزه‌لیر. کورونجون هوندور بیر باجاسی اولور و اوردان تاخی‌لی تؤکوب-گؤتورورلر.

کومه: آلاچیق یئرینه اؤته‌ری تیکیلن یاشاییش یئرینه کومه دئییلیر. یا بیر آز دیوار چکیب اوستونو نایلون یا چادیرلا اؤرتورلر یادا کی، آلاچیق آغاجی کیمی آغاج‌لاری باش-باشا باغلادیق‌دان سونرا اونون اوستونو نایلون یا باشقا بو کیمی وسیله‌لرله اؤرتورلر.

کوسارا: کورونجو تاختا‌دان یوخ داشلا پالچیقلا تیکیب و ایچینی سوواسان کوسارا اولور.

کند: اها‌لی‌سی‌نین اوتراق صورتده بیر یئرده تیکلیشیب یاشادیق‌لاری یئره کند دئییلیر. کندی شهردن آییران اونون ائولری‌نین سایی و مشغول اولدوق‌لاری اکین‌چی‌لیک و مالداریق ایشلری‌دیر.

گؤز: ائوین اوتاق‌لاری‌نین هر بیری‌سینه بیر گؤز دئییلیر.

لم: بوستان و اکین یئری‌نین قیراق‌لاریندا لم قورولور. یئره دؤرد هاچا آغاج باسدیریلیر و هاچا‌لارا آغاج آتیلدیق‌دان سونرا اونون اوستو دؤشنیر. لم یردن اوجا اولدوغونا هم بوستان یاخشی گؤرونور همده بؤر-بؤجوک و ایلان-قورباغا اونا چیخابیلمیر.

وانا: قویونون تؤوله‌سی اولور اما او بیری تؤوله‌دن فرق‌لی اولور. وانانین هم اوستو همده آخورو آلچاق اولور.

یورد: اوبا تؤکولوشن یئره یورد دئییر.

علی محمد خلفی زنگیر

اولدوز و اونونلا باغ‌لی قیسا بیلگی‌

گئجه‌لر گؤیه باخارکن، آرادا بیر اولدوزون آخماسینی گؤرورسن.

بیزلرده بئله بیر اینانج وار: "هرکیمین گؤیده بیر اولدوزو وار. گؤیده آخان هر اولدوز بیری‌نین عؤمورونون قوتاریب، اؤلمه‌سین‌دن خبر وئریر." آتالاریمیز اولدوزلارا حیاتیمیزدا قویدوغو تأثیر و قازاندیغی اهمیته گؤره آد قویموشلار؛

ناخیر اولدوزو، کاروان قیران، ایشیق‌لی اولدوز، دان اولدوز، اولگار

اولگار (اولکر) اولدوزو خالق آراسیندا تانینمیش بیر اولدوزدور. آلتی اولدوز اولور، اوچو بیر یانا و او بیری اوچو ده بیر یانا. گئجه چاغی گون چیخان‌دان چیخیب گئجه یاریدا گون باتاندا باتیر.

یاشلی‌لاریمیزین دئدیگینه گؤره آخشام‌لار بوتون یولا چیخما‌لاری و اوتوروب-دورما‌لاری اولدوزلارین دورومویلا دوزن‌لنیردی(تنظیم‌لنیردی).

«اولدوزلار تورک طایفا‌لاریندا دایم اؤنم‌لی بیر رول اوینامیش‌لار. اسکی‌دن بری دونیانین تانینمیش آت یئتیشتیرن‌لری و ساواش‌چی‌لاری اولان تورک‌لر، اولدوزلاردان بیر یان‌دان گونده‌لیک دولانیشیق‌لاریندا یارارلانارکن، او بیری یان‌دان دا اونلار اوچون افسانه‌لر دوزموش و شئعیرلر یازمیش‌لار. یاخشی بیر اولدوز بیلگی‌سی، آتچی و ساواش‌چی بیر ائل اوچون، حیاتی بیر اؤنم داشیییردی. آخین‌لار کاروان‌لارین و سورولرین یولا چیخیشی، مره‌یه گئدیش، یاتیش و قالخیش، همیشه اولدوزلارلا دوزن‌لنیردی... اولدوز بیلگی‌سی، تورک‌لر آراسیندا باش‌لیجا ایکی باخیم‌دان اؤنم‌لی ساییلمیش‌دیر.

1.واختی اؤیرنمه‌یی باخیمین‌دان، اولدوز بیلگی‌سی چوخ یارارلی ایدی. اؤزل‌لیکله، یئنی بیر دولانیشیغین باشلایاجاغی ساباحا یاخین ساعات‌لاردا، بو قونودا ساغلام بیر بیلگییه ییه‌لنمه، تورک توپلومونا بؤیوک فایدالار وئریردی.

2.اولدوز بیلگی‌سی ایله یؤن‌لری و یولو تاپماق، آتلی و ساواش‌چی طایفا‌لار اوچون،اؤنم‌لی بیر بیلگی ایدی. (2/س6)»

اولگار اولدوزو پاییزین سون‌لاریندا باتیر. دئییلنه گؤره اولگار اگیلَنده چؤلده اوت قیران حیوان‌لارین (کئچی، جئیران، مارال) ائرکگی سورویه قوشولوب، دیشی‌لرله جوت‌لشیر. و یازین گول‌لو- چیچک‌لی چاغیندا قیرخ‌بئشده دوغور.

"اولگار اگیلدی قیشا نه قالدی

ساققالا دن دوشدو یاشا نه قالدی"(1)

قوباد عمی دئییر: من بیر بئله چؤلچولوگ ائله‌میشم هئچ بیرینده ساعات باغلامامیشام. گئجه‌نین بوتون چاغ‌لارینی اولدوزلا بلله‌میشم. گئجه اولدوز گؤرونن‌چاغ یئل اسنده گؤیه باخیردیم نارین اولدوزلار یئل اسدیکجه ایتنده بیلیردیم صاباح مئهـ ده گله‌جک. یوخسا یئل اسدیکجه ائله نارین اولدوزلاردا اولدوغو کیمی گؤرونسه ایدی بیلیردیم بو یئلین مئهی اولمایا‌جاق.

گئرمی‌نین آلازار کندینده تخمیناّ 120-ه یاشا یاخین یاشامیش هزر زارعی ساعت بیلمیردی اما گئجه‌نین بیر چاغی اویانیب اولدوزلارین دورومونا باخیب صوب نامازی‌نین واختی اولوب- اولمادیغینی بیلیردی.

یاش‌لی‌لاریمیزین دئدیگینه گؤره گئجه یاری‌دان سونرا دان اولدوزون‌دان اؤنجه بیر ایشیق‌لی اولدوز چیخیر او اولدوزا کاروان قیران دئییلیر. دئیی‌لنه گؤره اسکی چاغ‌لاردا، بو اولدوزو گؤروب و دان اولدوزو سانان بیر کاروان یولا چیخیر و یول اوغرولاری اونلارا سالدیریب کاروانی دارما-داغین ائدیرلر. او چاغ‌دان بری بو اولدوزون آدی کاروان قیران‌دیر. بو اولدوزلا باغ‌لی «تورک میتولوژی‌سی»نده س.24ده دئییلیر: «تورک لهجه‌لرینده زوهره اولدوزونا نه کیمی آدلار وئریلدیگینی یوخاریدا اینجه‌له‌میشدیک. بو آدلارین هامی‌سیدا بیر افسانه‌نین گره‌یی اولا‌راق وئریلمیشدی. یادا بو آدلارا گؤره یئنی افسانه‌لر دوزولموشدو. تورک خالق ادبیاتیندا بو اولدوزلارا عومومیتله "کروان قیران" آدی وئریلیر. بونون دا بیر افسانه‌سی واردیر.» بونون آردینجا دئدیگی افسانه بیز یوخاریدا دئدیگیمیز قیریلان کاروانین باشا گلدی‌سی ایله اوست-اوسته دوشور.

فارسجا کهکئشان و تورکجه سامان یولو دئییلن دومان‌لی بیر یولا گؤره بیزده بئله بیر سؤیلم وار: "حضرت-ی نوح دؤنمینده یئر اوزونو سو آلارکن گؤی ییرتیلیب و گؤیون اوستونده اولان دنیزین ده سویو یئر اوزونه تؤکولوب. و بئله‌لیکله یئر اوزو سو ایله اؤرتولوب و بیر داغین باشین‌دان باشقا هر یئری سو آلتینا آلیب. او گون‌دن بری گؤیده او ییرتیغین ایزی ایندی گؤردوگوموز کیمی قالیب."(1)

قایناق‌لار:

یاهالتماج (یانیلتماج)

یانیلتماج فولکلورون کیچیک، لاکین ماراق‌لی ژانرلارین‌دان بیری‌دیر. “یانیلتماج‌لار سؤزلرین سرعت‌لی و آنلاشیق‌لی تلففوظونو چتینلش‌دیرن سس بیرلشمه‌لری اوزرینده قورولور” . گؤرکم‌لی روس دیل‌چی‌سی "دال" ایسه یانیلتماجی رابطه‌لی نیطقین بیر نؤوو آدلاندیریر. بو زامان تلففوظو دولاش‌دیران و یا چتینلش‌دیرن عینی حرف‌لر یاخود هئجا‌لار تکرار اولونور و یئرینی دییشیر.

یانیلتماج‌لاردا عینی جینس‌لی یاخود بیر-بیرینه یاخین اولان سؤزلر و هئجا‌لار بیله-بیله تئز-تئز تکرار ائدیلیر و یا یان-یانا دوزولور. بو شرطله دوزه‌لن یانیلتماج متنینی تلففوظ ائدرکن دانیشان چاشیر و بونونلا دا گولمه‌لی بیر وضعیت یارانیر. اونا گؤره ده آذربایجان ائنسیکلوپئدیاسیندا قئید اولونور کی، یانیلتماج‌داکی سؤزلر فونئتیک جهت‌دن بیر-بیرینه چوخ اوخشاردیر. محض بونا گؤره ده او بیر نئچه دفعه آرام‌سیز، تله‌سیک تکرار ائدیلدیکده دئییلیش چتینلشیر، دیل دولاشیر و سؤزلر بیر-بیرینه قاریشا‌راق گولوش دوغورور .

قئید ائتمک لازیم‌دیر کی، یانیلتماج‌لاردا آتا‌لار سؤزو و ضرب‌المثل‌لرده‌کی درین فیکیر، مودریک و حیکمت‌لی نصیحت، فلسفی عمومیلشدیرمه یوخ‌دور. اونلارین مضمونو ساده، بعضاً ده بسیط اولور. مسئله بوراسیندا‌دیر کی، فیکیر درین‌لیگینی یانیلتماج‌لاردان طلب ائتمک ده اولماز. چونکی یانیلتماجی یارا‌دان‌لار قارشی‌لارینا بئله بیر مقصد قویمامیش‌لار. اونا گؤره کی، یانیلتماج‌لارین یارادیلماسی آذربایجان خالقینین تا قدیم زامان‌لاردان آیدین، معنا‌لی دانیشیق قابیلیتینه و یوکسک نیطق مدنیتینه اولان محبّطی‌نین پارلاق ایفاده‌سی‌دیر.

هرچند یانیلتماج‌لاردا بؤیوک معنا و درین فیکیر اولمور. بونونلا بئله اونلاری مئخانیکی دئمک ده دوزگون اولمازدی. هر حالدا یانیلتماج‌لاردا مزه‌لی، یوموریستیک ماتئریال واردیر.

گئرمی و اطرافدا دئییلن یانیلتماج‌لاردان بیر نئچه نمونه:

-آلایله‌نون یول آرا‌لاری، کول آرا‌لاری.(5)

-اوتای‌دن گئدن اون بئش بوز ائششَی‌لو، بئشی بئز یوک‌لو، بئشی دوز یوک‌لو، بئشی بوش گئدر.(1)

-باجاناق‌لار بال آلمیشدی، باریشمَی‌لشمگ ایستئیدی، نارینجی باشماغ آلمیشدی گؤروشمیَ‌لشمگ ایستئیدی.(2)

-بو میس نه پیس میس ایمیش، بو میس کاشان میسی ایمیش.(1)

-توخماق، توخماقلانما.(1)

-جمعه گونی جومه نامازینده، جبی اوغلی جبراییلون جیریغ جیبیننن، جیریغ جورابین جیویدی‌لر.(3)

-چیل بیلدیرچیننو قارداش، سن مننن چیل بیلدیرچیننشسؤن ده، من سننن چیل بیلدیرچیننه‌شه‌جییَم، سن مننن چیل بیلدیرچیننشمه‌سؤن ده، من سننن چیل بیلدیرچیننه‌شه‌جییَم.(3)

-دوشدوم تندوره، سیلدیم، سوپوردوم، سیلکیندیم چیخدیم.(2)

-ساوالانون سیریغینده، سئرت باشینده، سیوریشدیم دوشدوم، دیک دوردوم.(2)

-شاه هوسئن عمی شنم سینیب، شنؤی منه، شنؤن سینسا ساف شنه وئررم سنه.(1)

-قارپوزدا قارینی سانجولدرمیش.(1)

-قوم! قومی توخماقلاما، کیشی قومی توخماقلاما، من سنی توخماقلاسام دا، سن منی توخماقلاما.(1)

-کتدی گلدی، کتدی گؤتدی گئتدی. (2)(کندلی گلدی، کندلی گؤتوردو گئتدی)

-های فیدا‌لی، هوی فیدا‌لی، چاتو گتی چای ایچینده چال قتیره تای چاتاق.(4)

-دییرمانا گیردی کؤپَی، هئچ بیلمه‌دیم کپَی یئدی کؤپدی کؤپَی، هئچ بیلمه‌دیم کؤتَی یئدی کؤپدی کؤپَی.(4)

قایناق: ... (شخص آدی)

-Səhnə Danışığı, Mədəniyyət və İncəsənət Universitetinin tələbələri üçün dərslik.